Uitrusting van een vogelaar

Vraag een willekeurig iemand hoe je een vogelaar herkent en het antwoord zal vrijwel zeker luiden: “aan de verrekijker om z'n nek”. Maar met een verrekijker alleen is de uitrusting nog niet compleet. Ook een veldgids en een notitieboekje behoren tot de standaarduitrusting. Verder draagt goede kleding bij tot aangenaam vogelkijkplezier.

   
Verrekijker
Eigenschappen:
Op een verrekijker staan twee getallen, bijvoorbeeld 7x50 of 10x40. Het eerste getal geeft de vergroting aan en het tweede getal is de doorsnede van de voorste lens (het objectief) in mm.
 
Prestaties:
Overdag, onder goede lichtomstandigheden, wordt de prestatie van een kijker voornamelijk bepaald door de vergroting. Voor het bestuderen van vogels is een vergroting van 7 tot 10 keer het meest geschikt.
Voor de prestatie in de schemering is het schemergetal van belang. Simpel gezegd komt het erop neer dat de combinatie van vergroting en objectiefdiameter samen het schemergetal bepalen.
Het schemergetal van een 8x40 is 17,9 van een 7x50 is dat 18,7 en bij een 10x40 is het 20 (hoe groter het getal, hoe beter).
Tot slot zijn een goede scherpte en contrastweergave en een briljante kleurweergave van grote invloed op de optische prestaties.
 
Hoe kies je de juiste verrekijker?
Er bestaat geen kijker die voor iedereen het beste is. Wanneer je een nieuwe verrekijker wilt aanschaffen, doe je er daarom verstandig aan om verschillende kijkers met elkaar te vergelijken.

• Kies de juiste vergroting. Bij een vergroting kleiner dan 7 zijn te weinig details zichtbaar terwijl je bij een vergroting van meer dan 10 keer vaak veel last hebt van bewegingsonscherpte terwijl ook het gezichtveld steeds kleiner wordt.

• Wanneer het budget het toelaat, kies dan voor een kijker met goede optische eigenschappen als een goede scherpte en een helder en contrastrijk beeld.

• Voor brildragers is de oogafstand van belang, de afstand tussen het oculair en de uittredepupil. Deze dient voor brildragers minimaal 15 mm te bedragen omdat zij anders niet het gehele gezichtsveld kunnen overzien.

• Een groothoekkijker heeft het voordeel dat een breder gezichtsveld zichtbaar is. Daardoor zijn (bewegende) vogels eenvoudiger in het beeld te vangen. Over het algemeen hebben de wat duurdere kijkers bij gelijke vergroting een groter gezichtsveld dan de goedkopere varianten.

• Let op het gewicht. Wanneer je kiest voor een wat zwaardere kijker, neem er dan een brede halsriem of een tuigje over de schouders bij.

• De garantieperiode geeft een indicatie van de (mechanische) kwaliteit van een verrekijker. De duurdere merken kennen garantieperiodes van tientallen jaren tot levenslang.

Mocht je de aanschaf van een nieuwe verrekijker overwegen, ga dan naar een zaak waar je verschillende kijkers met elkaar kunt vergelijken. Doe dat bij voorkeur buiten en liefst tijdens niet al te mooi weer. Een uitstekend adres is de winkel bij het vogelrevalidatiecentrum te Zundert. Zie: www.vrczundert.nl Zij bieden een ruime keuze in verschillende prijsklassen, geven goede adviezen en verlenen een uitstekende service.
De winst  komt geheel ten goede aan het vogelrevalidatiecentrum en de vogels aldaar.
 
Het gebruik van een verrekijker
 
Scherpstelling
Vaak is een ontmoeting met een vogel van zeer korte duur. Om te voorkomen dat je vogels mist doordat te laat bent met scherpstellen kun je je verrekijker het best al vooraf instellen op de afstand waar de meeste vogels te verwachten zijn. In open terrein is dat op de horizon en in een dicht bos is dat op 20 tot 30 meter. Keer, nadat je een vogel op zeer korte afstand heb bekeken, steeds naar deze instelling terug.
 
Hoe een vogel in het kijkerbeeld te vangen?
Wie probeert om met een verrekijker voor de ogen door middel van zwaaiende bewegingen op zoek te gaan naar een vogel die zich ergens voor je tussen de takken bevind, zal spoedig merken dat het in veel gevallen niet lukt om die vogel in beeld te krijgen. De enige juiste handelswijze is de vogel met het blote oog strak aan te blijven kijken  (zonder het hoofd te bewegen) en de verrekijker met één vloeiende beweging voor de ogen te plaatsen. In het begin valt dat nog niet mee maar na enige oefening gaat dat vanzelf.
 
Een optimaal beeld
Het valt niet mee om een verrekijker volkomen stil te houden. Iedere beweging van je handen wordt met de vergrotingsfactor mee uitvergroot. Door je kijker te ondersteunen (tegen een boom, op een weidepaal of iets dergelijks) neemt de bewegingsonscherpte af en kun je meer details onderscheiden.
Probeer zo veel mogelijk met de zon in de rug waar te nemen. Eventueel van de zijkant invallend licht kun je afschermen door in de schaduw van een boom te gaan staan of door met je hand de kleine opening tussen je oog en de kijker af te schermen.
 
Veldgids
Een goede veldgids voldoet aan de volgende criteria:

• Een handzaam formaat

• Tekst en illustraties per soort bij elkaar

• Beschrijving van uiterlijk, formaat, gedrag, geluid, biotoop en verspreiding

• Meerdere afbeeldingen per soort waarbij verschillende kleden (♂, ♀, zomer, winter en juveniel) en houdingen worden getoond

• Bij voorkeur systematisch ingedeeld (eenden bij eenden, roofvogels bij roofvogels enz.)

Ben je van plan een nieuwe veldgids aan te schaffen, ga dan naar een boekhandel met een groot assortiment. Neem vervolgens een vogel die je goed kent en vergelijk wat iedere gids over die soort schrijft en afbeeldt. De gids die naar jouw mening het beste scoort zou voor jou wel eens de meest geschikte kunnen zijn.
 
Registreren waarnemingen 
Neem tijdens je tochten in het veld altijd een notitieboekje mee. Zie je een vogel, noteer dan soort, aantal, plaats en datum. Thuis kun je de soorten dan eventueel doorgeven via de website www.waarneming.nl. Jouw waarnemingen komen zo ook in het archief van de vogelwerkgroep terecht.

Natuurlijk kun je tegenwoordig je waarnemingen ook invoeren met behulp van de apps iObs (voor iPhone) of ObsMapp (Android). 
Kom je een onbekende soort tegen, maak dan een eenvoudig schetsje en aantekeningen van de belangrijkste kenmerken. Zo is het mogelijk de soort later in een boek op te zoeken. Kom je er dan nog niet uit, dan is een ervaren vogelaar vast wel bereid om je bij de determinatie te helpen.
 
Kleding
Wie naar vogels kijkt staat vaak langdurig stil en zelfs op een mooie lentedag kunnen de ochtenden nog koud en kil zijn. Kleed je daarom voldoende warm aan. Durf te overdrijven (muts, handschoenen, lang ondergoed). Winddichte kleding is het meest comfortabel.
Vermijd opvallend gekleurde en ritselende kleding.
Draag goede wandelschoenen of laarzen.
Gedurende voorjaar en zomer verdient kleding met lange mouwen en lange pijpen de voorkeur om goed beschermd te zijn tegen teken en muggen.